Hey lief mens!
Je hebt waarschijnlijk vast al gehoord dat de wachtlijsten voor psychische hulp ontzettend lang zijn. 100.000 mensen op de wachtlijst, dat is echt te veel. En dat neemt nog niet eens alle mensen mee die niet op de wachtlijst staan omdat ze (nog) geen hulp hebben durven vragen!
De psychische hulpverlening kan sowieso wel een oppepper gebruiken. Weet je niet precies wat ik bedoel? Ik ga het je allemaal uitleggen in dit artikel. Als je wel weet wat ik bedoel helpt het je misschien om makkelijker woorden te vinden voor je standpunt.
Wat is de DSM?
DSM staat voor Diagnostic Statistical Manual for Mental Disorders, het classificatiesysteem wat de meeste psychologen gebruiken om te kijken welke diagnose hun cliënt heeft. Dit zijn diagnoses als depressie, gegeneraliseerde angststoornis of borderline persoonlijkheidststoornis. Dit doen ze aan de hand van een aantal symptomen, waarbij de cliënt aan een minimumaantal moet voldoen (dit is bij iedere diagnose anders) om met de term gediagnosticeerd te worden.
En nu denk je misschien: “Nou, dat klinkt als een solide systeem.”
Daarop zeg ik: “Ja. En hij is ook helemaal fout.”
Ik ben zelf psychologiestudente en heb dus de DSM kunnen bekijken vanuit een studerend oog. Daarnaast heb ik ook ervaringen vanuit mijn eigen leven en van familie die wél in de behandelkamer hebben gezeten en bij wie het hebben van stoornissen wisselende gevolgen hebben gehad. Daarnaast wil ik psycholoog worden dus ik vind het belangrijk dat ik mijn cliënten later op een goede manier kan gaan diagnosticeren en behandelen.
Daarom vond ik de artikelen die ik in mijn studie te lezen kreeg die de DSM bekritiseerde onwijs interessant. Ik had al mijn vermoedens, maar met deze artikelen kon ik mijn bedenkingen onderbouwen.
Laten we beginnen bij de term stoornis. Wat houdt een stoornis nu eigenlijk in? Ik vind het een interessant woord, en op zich best een accuraat woord. Het klinkt alsof er iets “verstoord” is, en uiteindelijk denk ik dat dat wel zo zou kunnen zijn, maar niet zo doemdenkend als het misschien zou klinken.
Maar het blijft niet bij de term stoornis. Het is niet alleen een diagnose. Ik denk dat er meer toe is.
Neem nu dit voorbeeld over de stoornis Major Depressive Disorder (MDD, oftewel de klassieke depressie-diagnose). Depressie heeft 9 symptomen, waarvan je er aan 5 moet voldoen om de diagnose op je voorhoofd geplakt te krijgen. Twee verschillende personen met depressie hoeven dus maar 1 symptoom overlap te hebben, en voor de rest compleet anders zijn! Dit dacht Geert-Jan Will ook en ging hierop door. Het blijkt dat er 227 symptoomprofielen van depressie zijn en als je goed rekent zou dat 10.307 verschillende vormen van depressie moeten geven. Er is een onderzoek geweest dat dit echt heeft onderzocht, en daar kwam uit dat er 1030 versies van depressie waren. Dat is toch bizar!?
Uiteindelijk kwam uit het onderzoek dat er maar 5 mensen zijn met depressie die precies hetzelfde als jou zouden hebben als je de diagnose depressie hebt. Net als dat er maar 7 mensen op aarde zijn die precies jouw uiterlijk hebben (doppelgängers).
Het systeem dat met symptomen werkt, werkt dus niet.
Ook hebben diagnoses een veel te eenzijdige kijk op behandeling. “Oh, jij hebt depressie? Dan gaan we cognitieve gedragstherapie proberen want dat lijkt te werken bij de rest.” Terwijl je dus een compleet andere achtergrond en symptoomprofiel kunt hebben waardoor het misschien toevallig bij jou niet werkt. Het gaat dus nog helemaal niet zoals in de medische wereld, waarin eerst voorzichtig overwogen wordt voordat er een behandeling wordt voorgeschreven. De medische gezondheidszorg is ook niet perfect, maar komt er dichterbij dan de mentale gezondheidszorg. De mentale gezondheidszorg neemt meer een houding aan van “trial-and-error”: laten we dit eens proberen, kijken of dat werkt, en als het niet werkt, proberen we wat nieuws. Terwijl er 100.000 mensen op de wachtlijst staan! We hebben geen tijd voor dit soort tijdsverspilling!
Ik vind dus dat we sowieso verder moeten kijken dan diagnoses, maar ook verder dan symptomen.
Beschermende en risicofactoren
In mijn hoofd zijn mentale problemen een optelsom van jouw beschermende en risicofactoren. Een optelsom die iedere levensfase en ieder jaar weer kan veranderen.
De DSM neemt al deze factoren waar als permanent. Een diagnose toewijzen die dus niet klopt, kan hele schadelijke effecten hebben voor iemands zelfbeeld en zelfconcept (dat betekent: hoe diegene denkt over zichzelf en of dat accuraat is). Het komt voor dat mensen die een burnout hebben (dat geen diagnose is volgens de DSM-V) de diagnose depressie op hun hoofd geplakt krijgen. Vanzelfsprekend kan dit erg verwarrend zijn!
Deze optelsom aan beschermende en risicofactoren kan per jaar of zelfs per maand verschillen! Een “diagnose” is dus erg veranderbaar en schommelend.
Hoe ik het ongeveer nu zie, is zo:
Beschermende factoren + risicofactoren > symptomen > diagnose > behandeling
Maar eigenlijk zou het zo moeten zijn:
Beschermende factoren + risicofactoren > signalen (symptomen/klachten) > hulp
Met signalen/klachten/symptomen bedoel ik: symptomen vertellen je een verhaal. Symptoombestrijding werkt dus ook vaak niet. Slechts de deksel op de pan doen zodat je niet ziet hoe erg het aanbrandt, doet het vuurtje onder de pan niet uit. Een symptoom is een signaal, een klacht is een signaal. Een klacht ontstaat niet zomaar. Daar zit een oorzaak achter. Omdat de DSM mensen categoriseert op symptomen, worden anderen die ook hulp verdienen/nodig hebben achterwege gelaten.
Sommige signalen kunnen bijvoorbeeld erg geïnternaliseerd zijn. Je hoort vast wel van mensen die zeggen: “Er moet iets ergs gebeuren voordat je hulp krijgt.” Bij geïnternaliseerde klachten, kan het heel lang duren voordat het naar buiten komt en bekend wordt. Hierdoor heeft de persoon heel lang last van de psychische problemen, omdat het niemand ooit is opgevallen of omdat de persoon niet wordt geloofd, omdat er geen zichtbare symptomen zijn. Dit laat ook zien dat dezelfde oorzaken zich bij verschillende personen anders kunnen uitten.
Nog iets waar volgens experts weinig naar gekeken wordt door de DSM is trauma en hechting. Wanneer processen misgaan in de ontwikkeling, wordt normale volwassen informatie niet goed geïntegreerd. Dit is zo dynamisch en complex, dat het lastig te diagnosticeren is. Het kan lijken alsof het heel goed gaat met iemand, wanneer dat eigenlijk niet zo is.
Het doel van de DSM
Misschien vraag je je nu af: waarom gebruiken we de DSM dan nog eigenlijk?
Daarvoor moeten we terug naar de origine van de DSM.
Op dit moment wordt de 5e versie van de DSM gebruikt, sinds 2013. De eerste versie werd in 1952 in gebruik genomen. In het verloop van het ontwikkelen van verschillende versies van de DSM, zijn er ook een aantal “stoornissen” veranderd en geüpdatet. Het “syndroom van Asperger” bestaat bijvoorbeeld niet meer, dat valt nu onder de noemer “autismespectrumstoornis (ASS)”. Ooit was homoseksualiteit een stoornis, dat zouden we onszelf nu bijna niet meer kunnen indenken! Deze diagnose werd in de DSM-3 (in 1987) geschrapt.
Zo kun je zien dat ons beeld van mentale stoornissen nog compleet in ontwikkeling is. Met de DSM wordt er geprobeerd om een stabiel beeld van de ontwikkelingen vast te stellen, maar dat heeft geen zin. Op mijn studie lees ik nu studies die onderzoek doen naar het brein. Hier later meer over, want ik wil eerst even het doel van de DSM beschrijven.
De vroegere DSM’s hadden in de inleiding staan: dit is niet bedoeld om te diagnosticeren of om een zorgverzekeringsmodel aan te hangen, het is alleen bedoeld ter communicatie. Dat klinkt logisch. Onder psychologen en psychiaters, maar ook naar familie en vrienden is het duidelijker waar je over spreekt zonder dat je de hele achtergrond van de diagnose hoeft te bespreken. Maar dat er nu dus geld aan een diagnose hangt dat de persoon zelf moet betalen, is krom. Het is namelijk vereist dat je eerst je eigen risico betaalt voordat de psychologische hulp vergoed wordt. Sommige mensen hebben dus makkelijker toegang tot mentale gezondheidszorg dan mensen met minder middelen. Of zij moeten een zwaardere diagnose krijgen voor hun klachten, maar dat is weer een gigantische valkuil voor fraude in medische dossiers!
De oplossing
Ik wil dit soort artikelen altijd afsluiten met een alomvattend mooie uitsmijter, maar ik ben geen god. De mentale gezondheidszorg staat eigenlijk nog zo in de kinderschoenen, dat ik niet kan voorspellen waar het heen gaat.
Maar ik kan wel mijn verwachtingen uitspreken!
Zoals Jim van Os zei: ik verwacht dat de mentale stoornissen meer gaan draaien om een psychisch evenwicht dat soms uit balans is, dan dat het een permanent label is op je hoofd. Hij zegt dat de mentale stoornissen die we nu kennen slechts verschillende uitingen zijn van die psychische disbalans. Of dat nu hallucinaties zijn, angst, somberheid of herbelevingen, ze spreken allemaal van hetzelfde: uit evenwicht zijn.
Nu denk ik wel dat er indicaties gaan zijn voor specifiekere problemen. In deze Ted Talk wordt er voorgesteld dat mentale stoornissen “breinziektes” gaan worden. Er is bijvoorbeeld voor schizofrenie en depressie bekend hoe die stoornissen er uitzien in het brein. In schizofrenie is er bijvoorbeeld veel minder grijze materie. Grijze materie bevat kort gezegd de elektrische seintjes in je brein die alle informatie regelen. Veel mensen denken in hersengebieden, zoals dat bij angst de amygdala overactief is. Maar nog belangrijker zijn de paden waarin de informatie wordt doorgegeven tussen verschillende breingebieden. Zijn de signalen vanuit het primitieve brein sterker dan naar de neocortex? Dat zou iets kunnen zeggen over een tekort aan zelfcontrole, omdat je de “nieuwe” cognitieve processen (neocortex) nog niet kunt bevatten maar de evolutionair oude impulsen te sterk zijn om te onderdrukken.
Dit alles is nog niet genoeg ontwikkeld om een definitieve versie van een eventuele DSM te maken. Maar hebben we wel diagnoses nodig om mentale klachten te behandelen? Volgens de zorgverzekeraars wel. In de transitie van onwetend tot genoeg-wetend is het belangrijk dat er niet te veel personen door de gaten vallen. Daarom zouden er ook zonder (inaccurate) diagnoses behandelingen vergoed moeten worden, zonder dat de privacy van de cliënt geschaad en het proces van de behandeling verhinderd worden. Iemand gaat toch ook niet betalen voor het ontwrichtende event van een aanrijding waardoor die persoon uit fysieke balans is geraakt? Of wordt er gedacht dat iedereen met mentale klachten het zichzelf aan doet?
Ik hoop dat ik je heb kunnen informeren over hoe er gediagnosticeerd en behandeld wordt op het moment, en wat daar aan verbeterd kan worden. Ik hoop ook dat ik je met de referenties hieronder hoop kan geven dat we wel in de goede richting bewegen. En ik kan je beloven dat ik je in ieder geval altijd zal zien zoals je bent, niet als je diagnose.
Dikke knuffel, lief mens. Je bent het waard!
Referenties
Artikel AD: Helft studenten ervaart psychische klachten, tot een doodswens aan toe
Artikel NRC: Ggz krijgt wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg niet opgelost
Ted Talk: Mental Disorders as Brain Disorders: Thomas Insel at TEDxCaltech
Reactie plaatsen
Reacties