Vroegâh toen ik kleiner was dan ik nu al ben, kende ik geen Whatsapp. Er is een tijd geweest in mijn leven waarin ik rondliep met een witgoude openklapmobieltje met de ringtone Cascada en het spelletje Tetris. Vet cool, gast. Mijn leven begon net voordat kinderen niet meer van het bestaan van een mobielloze wereld af weten. In de eerste klas van de middelbare school moest ik voorzichtig omgaan met sms’jes versturen want anders was mijn beltegoed op. Ik weet nog dat ik dacht: “Later ga ik mijn beltegoed zó goed organiseren dat ik precies weet wat ik per maand gebruik!” (Yup, ik was toen al dorky.) Maar beltegoed bestaat al bijna niet meer, zo snel verandert de wereld.
Het bleef niet bij mobieltjes. Social media, zoals Hyves, kwam om de hoek kijken. Volgens de samenleving is het vanaf het eerste sociale media platform alleen maar downhill gegaan. Nu Instagram en Facebook met je data aan de haal gaan en het algoritme bepaalt wat voor content je ziet, lijkt het alsof de platformen onze levens bepalen. Social media is slecht, wordt gezegd.
Maar zoals altijd, denk ik er genuanceerder over.
Dit is namelijk eerder gebeurd, dat er gelijk hysterie is over een nieuw fenomeen in de wereld. Neem bijvoorbeeld rockmuziek of videogames. Vroeger werden die ook gezien als kwaadaardig en moesten ze de kop ingedrukt worden. Maar nu zijn we allang vergeten wat het probleem ervan was. De meest recente boosdoener die we hebben gevonden om alle oordelen en negatieve argumenten op los te laten? Sociale media platformen. Ze ruïneren ons leven en brainwashen ons door onze vrije wil te kapen. Onze kansen op geluk zijn ingestort!
Of toch niet? Of is het alleen maar een manier om onszelf de schuld af te nemen voor de problemen die we toch al hadden in ons leven?
Maar wat doet sociale media nu echt?
In tegenstelling tot de consensus (het algemene idee van de samenleving over iets), zie je volgens onderzoek eigenlijk vaak dat de activiteit op het platform het normale leven reflecteert. En ik weet wat je nu gaat zeggen: “Maar iedereen post toch altijd alleen maar highlight reels?” Ja, dat klopt, daar kom ik straks op. Wat hetzelfde is, zijn de negatieve effecten die sociale media heeft op iemand’s leven. Cyberpesten? Gebeurt vaak meer bij mensen die al offline gepest worden. Angst- en depressieve klachten? Er is zelfs bewijs dat mensen met angst- en depressieve klachten zelf meer het platform opzoeken in plaats van dat het platform angst inboezemt. Het verband tussen die twee is “bidirectioneel” (gaat twee kanten op).
Het enige wat sociale media doet, is ideeën en informatie op een snellere manier verspreiden. Het vergroot de effecten die al bestaan in de realiteit.
Dit heeft ook z’n neveneffecten. Hierdoor zie je namelijk dat de nieuwsbladen nu niet meer de algemene info verspreiden, maar meer sensationele dingen, zoals oorlog of armoede. Het is nu niet meer het volk informeren over het feit dat er in het dorp een nieuwe brug wordt gebouwd en dat je even een omweg moet nemen voor de komende tijd; nee, het is vechten voor de aandacht van velen waardoor mensen schreeuwen van de daken dat er weer een terroristische aanslag is gepleegd. Want zonder die aandacht > wordt het platform niet gebruikt > waardoor de advertenties niet worden bekeken & dan wordt er geen geld binnengehaald. Dit klopt ook voor de meest normale nieuwsbladen die we al heel lang hebben.
Ze strijden allemaal voor aandacht. Het zijn net kindjes op een thuiswerkdag ;-). “Aandacht, aandacht, aandacht!” Hoe kan het dan ook anders dat we als geïrriteerde, overspannen moeders schreeuwen: WAT MOET JE?! Die overlading van prikkels en informatie maakt ons gek. Het maakt dat we niet meer stil zijn en kunnen nadenken.
Je kunt het ook zo zien: in de middeleeuwen hadden we net zoveel aandachtscapaciteit als nu. Alleen toen hadden we geen advertenties, sociale media content of notificaties die onze aandacht vroegen. Dus als we toen 60% van onze aandacht opmaakten aan werken en zorgen voor ons gezin, gaat nu 50% van onze aandacht naar informatie die helemaal niet vitaal is voor ons leven. Wat maakt dat we én minder aandacht hebben voor de dingen die belangrijk zijn én al helemaal geen aandacht meer over hebben om uit te rusten en alle informatie te verwerken.
De oplossing
Het uren achter elkaar scrollen door een nieuwsfeed kan inderdaad niet goed zijn. Ik geef het toe. Maar ik ben niet een van de mensen die zegt dat sociale media slecht is. Weet je nog dat ik zei dat sociale media alleen maar helpt ideeën sneller te verspreiden? Dat kan in je voordeel werken. Volgens onderzoek is het beter om actief gebruik te maken van de platformen dan passief. Denk aan: actief content creëren, opmerkingen plaatsen en gesprekken aangaan met mensen.
Het scrollen, daarentegen, is een open deur voor mechanismen die je mentale gezondheid een sigaretje geven. Het voelt heel goed, maar het ís niet goed. Tijdens het scrollen is het bijvoorbeeld veel makkelijker om je te gaan vergelijken met anderen. Het is vruchtbare grond voor sociale vergelijking en jaloezie. Als je het platform niet zou hebben, zou dat niet gebeuren. Maar het platform doet dat niet tégen jou, jouw hersenen gebruiken die context om sociaal te vergelijken en je te beschermen voor potentiële dreiging.
Herinner je je de highlight reels waar we het nog over gingen hebben? Het klopt namelijk, dat je tijdens het scrollen vooral highlight reels ziet. Iemand is geslaagd, iemand heeft een nieuwe relatie, iemand is naar Bali, iemand heeft een nieuwe iPad, iemand is gelukkig op een boot met een platte buik en een groep vrienden om zich heen die er ook allemaal perfect uit zien.
“Ahh, geweldig voor haar, ik ben zo blij dat zij gelukkig is. Ik voel helemáál niet dat ik dat ook wil hebben met mijn miserabele leventje waarin ik niet op een boot zit met een platte buik en een cocktail.” said no one ever. Je kunt proberen dit te doen, om de sociale vergelijking weg te werken zodat scrollen niet zo ongezond wordt, maar alsnog. Het is verrekte moeilijk als het stuk vlees right in front of your nose ligt.
Het probleem is dat je getriggerd wordt wanneer je een prikkel ziet, en simpelweg niet getriggerd wordt door de prikkels die je niet ziet. Na zo’n highlight reel met XYZ denkt je brein: “Ah, hoe kut is het dat ik XYZ niet heb”. Het denkt niet: “Ja maar ik heb ABC”, omdat het ABC níet gezien heeft, maar XYZ wel! Terwijl het hebben van ABC misschien het niet hebben van XYZ relativeert. Misschien heeft die persoon op de boot wel een kinderwens en heb jij twee peuters rond je voeten lopen.
Daarom zijn de tips die er worden gegeven nog steeds relevant. Verminder blootstelling tot de platformen. Leg je telefoon in een la, neem hem niet mee naar bed, geef niet altijd toe aan wat het algoritme voorstelt. Maar mijn mening daarbij is niet dat sociale media slecht is. Het doel van deze strategieën is ook niet om sociale media te verbannen uit je leven. Het is om meer de controle terug te pakken over een bijzonder behulpzaam middel in sociaal contact maken.
Je moet de voordelen van sociale media ook niet over het hoofd zien, gooi de baby niet weg met het badwater! Sinds dat ik begonnen ben met mijn Instagram account heb ik zo veel blijdschap ervaren. Ik ben gaan delen over mijn eigen leven, met de ups én de downs. Ik ging schrijven over waar ik voor sta. Het was een vorm van zelfexpressie, waarna het algoritme gelijkgestemden naar mij toe bewoog. Hierdoor heb ik mensen gevonden met wie ik écht klik. En denk bijvoorbeeld ook aan al die goede doelen en sociale ondernemingen die hun boodschap ook snel kunnen verspreiden.
De wetenschap erachter
Het krijgen van een notificatie of een nieuw bericht zien op je tijdlijn, dit zijn voorbeelden van dopamine-shots in je hersenen. Dopamine is een hormoon dat werkt in het beloningssysteem van je brein. Als het verwacht dat het een beloning gaat krijgen, schiet je dopaminepeil omhoog. Dit kan zo klein zijn als een nieuwe omgeving ontdekken of het verwachten van een glimlach van je crush en die ook daadwerkelijk krijgen.
Daarbij is je aandacht reguleren in dit soort momenten heel moeilijk. Je aandacht is een beperkte bron. Het is normaal dat je aan het eind van de dag niet meer zo goed kunt focussen, je bent gewoon moe en de rek van je aandacht is eruit. Dat moet weer opladen. Maar als je je aandacht aan dingen gebruikt als heel erg regelmatig je telefoon checken, dan is die bron nog sneller op! Op samenlevingslevel heeft sociale media dus als effect dat ideeën sneller verspreid worden, maar op individueel level hebben de platformen nog meer effecten. Dopamine is verslavend en aandacht is beperkt.
Maar ons brein vindt het zo fijn! Daarom is het ook zo moeilijk om er vanaf te komen. Het is namelijk niet maar één braampje wat je eindelijk ziet in de struiken waar je al uren naar aan het zoeken bent, de braampjes zijn er in overvloed en er poppen er steeds meer op! Ons brein stuurt ons richting overleven, maar de samenleving is zo onwijs verandert. De samenleving groeit, is sneller, ons leven evolueert tot iets wat we niet kenden 100 jaar geleden. Technologie groeit exponentieel (als je de corona-cijfers kent, weet je dat dat heel snel is), maar ons brein groeit als een trage slak. Nog langzamer, eigenlijk. Ons brein is niet afgestemd op het leven dat we nu leiden. En daarom moeten we ons bewustzijn gebruiken om de controle te nemen over ons leven. Want overleven doen we wel. Nu moeten we de kwaliteit van ons leven zien te verbeteren.
Sociale media is dus niet het probleem, het vergroot alleen de problemen die er al waren. Ons brein is niet afgesteld op sociale media, maar het was sowieso al niet afgesteld op het internet, machines en dare I say de eerste boekdrukmachine!
En dit is moeilijk. Het is moeilijk en toch begrijpelijk. Laten we elkaar als mensen in hetzelfde snelle schuitje helpen, want de wereld gaat er niet langzamer op draaien. Onze taak is nu om zelf de regie te pakken en onszelf te reguleren, zodat wij zelf kunnen bepalen in welke richting ons leven op beweegt.
In ieder geval, ik hoop dat je ervan genoten hebt, deze mooie lange intensieve blog! Ik ben sowieso al heel trots dat je zover gekomen bent en ik spreek je snel weer op de platformen of in real life!
Dikke knuffel van mij voor jou, lief mens!
Reactie plaatsen
Reacties